Badania użyteczności User Experience pozwalają zrozumieć użytkownika końcowego, oszacować wartość biznesową projektu, a także określić, co warto poprawić, aby zwiększyć wyniki. Wykonywane mogą być na różnych etapach projektu: 

• podczas tworzenia nowego produktu lub witryny,
• badania prototypu,
• redesignie,
• poprawie funkcjonującego już produktu. 

Testy UX badają funkcjonalność witryny internetowej, sklepu online lub aplikacji poprzez sprawdzenie doświadczeń wybranej grupy docelowej. Polegają na obserwacji użytkowników i zebraniu istotnych informacji dotyczących ich zachowania, potrzeb i oczekiwań. Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego warto przeprowadzać testy UX, na czym takie badania polegają oraz kiedy je wdrożyć.

Dlaczego i kiedy warto przeprowadzać badania użyteczności UX? 

Właściciele strony bądź aplikacji, jej designerzy i członkowie zespołu odpowiedzialnego za projekt, nie są w stanie ocenić, czy działa on w sposób właściwy pod każdym względem. Dlaczego? Mimo, że znają produkt i go rozumieją, nie znają jednak perspektywy jego docelowych użytkowników. Testy użyteczności pozwalają zweryfikować obraną koncepcję, uwidocznić jakie elementy są istotne oraz wykryć błędy, np. nieprawidłowo wyświetlający się button czy niedziałający link. 

Badania użyteczności są badaniami jakościowymi, co oznacza, że niewiele w nich jest liczb, a skupiają się raczej na miękkich obserwacjach i komentarzach. Są doskonałym uzupełnieniem analiz ilościowych. Cyferki z Google Analytics mogą wskazać, gdzie występuje problem, a testy UX wydobyć przyczyny wprost od prawdziwych użytkowników. 

Korzyści z badań użyteczności UX: 

• Pomagają dowiedzieć się, jak odbierana jest witryna. 
• Zbierają wiarygodne opinie od użytkowników i odkrywają ich typowe zachowania. 
• Wykrywają błędy na stronie. 
• Pozwalają wyeliminować problemy z użytecznością i poprawić nawigację w witrynie, tym samym zwiększając satysfakcję użytkowników oraz konwersje, a zmniejszając współczynnik odrzuceń.
• Pomagają skrócić czas potrzebny na zrealizowanie celu użytkownika.

Na przeprowadzenie badań użyteczności zawsze jest dobry moment, a w idealnym świecie można byłoby je przeprowadzać regularnie, nawet co miesiąc. Mało kto jednak ma na to budżet i czas. Dlatego warto je przeprowadzić w przypadku: budowy nowej witryny, redesignu, zmian na stronie lub w ofercie firmy, zbyt małej liczby konwersji i wysokiego wskaźnika odrzuceń. 

Rodzaje badań użyteczności UX 

Istnieje szereg metod badania użyteczności user experience, ale wystarczy wybrać jedną, która najlepiej pasuje do konkretnej sytuacji, budżetu i czasu, jakim się dysponuje. Jedne badania można przeprowadzić samodzielnie, natomiast do innych potrzebni są uczestnicy, scenariusze i konkretny proces. Poniżej znajdziesz krótki opis najczęściej używanych metod badawczych. 

1. Testy użyteczności 

Testy użyteczności są jedną z najczęściej stosowanych i najskuteczniejszych metod badawczych. Przeważnie przeprowadza je osoba prowadząca na grupie 5-10 użytkowników. Polegają one na szczegółowych wywiadach połączonych z wykonywaniem zadań w badanej witrynie lub na stworzonym prototypie, przez osoby reprezentatywne dla danej grupy użytkowników. 

Testy użyteczności można przeprowadzić:

• W sposób zautomatyzowany, poprzez przygotowane skrypty i specjalne oprogramowanie. W tym przypadku nie ma osoby prowadzącej badanie. Ten typ wiąże się z większymi kosztami, ale odpowiedni jest w przypadku dużej ilości badanych i potrzeby szybkiego przeprowadzenia testów. Z drugiej strony, testy przeprowadzone przez człowieka pozwalają dobrać rozwiązania, które będą optymalne do danego serwisu. 
• Na żywo, gdzie prowadzący znajduje się w tym samym pomieszczeniu z uczestnikiem.
• Zdalnie, gdy prowadzący łączy się z uczestnikiem przez wideokonferencję i obserwuje jego udostępniony ekran. 

Do przeprowadzenia testów tworzony jest scenariusz, zawierający zadania opierające się na wzorcach zachowań użytkowników w witrynie. Może to być np. wyszukiwanie kategorii i zakup produktów w sklepie internetowym, czy też zapisanie się do newslettera na blogu firmowym. Chodzi tu o weryfikację kluczowych ścieżek i czynności, jakie można wykonać na stronie lub w aplikacji. 

Każdy uczestnik wykonuje zadania i podczas badania komentuje sprawność procesu krok po kroku oraz punktuje zaobserwowane błędy. Testy użyteczności weryfikują czy koncepcja danego systemu jest zrozumiała, w jaki sposób w rzeczywistości jest użytkowany, czy jest intuicyjny a architektura informacji właściwa. 

2. Wywiady pogłębione (Individual In-depth Interview) 

Kolejną z najczęściej używanych metod badawczych są wywiady pogłębione. Często są wykorzystywane do zebrania informacji o oczekiwaniach grupy docelowej. Wywiad przeprowadzony jest indywidualnie z uczestnikiem, trwa około godziny. 

Pogłębiony wywiad przeprowadza się na podstawie wcześniej przygotowanego scenariusza. Potrzebny jest tu zestaw pytań, najlepiej otwartych, dzięki czemu można zagłębiać się w wątki poruszane przez respondenta, dopytywać o szczegóły, by dotrzeć do sedna sprawy i poznać jego potrzeby i motywacje. 

3. Analiza heurystyczna 

Szybkie, tanie i skuteczne badanie pozwalające na znalezienie potencjalnych problemów z użytecznością. Najczęściej jest przeprowadzane przez eksperta, który analizuje konkretne ekrany i ścieżki nawigacji w oparciu o dobre praktyki, doświadczenia i przeczucia. Można jednak poprosić również osoby bez doświadczenia w UX, by przeanalizowały witrynę, bazując na wcześniej przygotowanej check-liście. 

Istnieje kilka modeli heurystycznych, jednak wszystkie opierają się o podobny zestaw czynników, które powinny być przeanalizowane: 

• Dopasowanie. Czy witryna spełnia oczekiwania użytkownika?
• Klarowność. Czy oferta i zawartość strony są jasne i zrozumiałe?
• Wartość. Czy oferta i zawartość strony są wartościowe dla użytkownika? Jak można zwiększyć jego zainteresowanie? 
• Wygoda. Czy korzystanie ze strony jest komfortowe? Czy łatwo zrealizować cel?
• Zaufanie. Czy budowa strony, opis firmy i jej przedstawienie wzbudza zaufanie użytkownika? 
• Bodźce. Czy witryna posiada elementy przyspieszające realizację celu? 

Analiza heurystyczna to wstępne rozpoznanie, podczas którego znalezione problemy dobrze jest eksplorować innymi metodami. Minusem tej metody może być zależność jakości analizy od wiedzy i doświadczenia przeprowadzającej je osoby. 

4. Zogniskowany wywiad grupowy (grupy fokusowe) 

To badanie moderowane polegające na stymulowanej dyskusji między 6-8 uczestnikami. Pozwala ono poznać emocje, opinie i motywy ich zachowań. 

Badanie prowadzone jest na podstawie wcześniej przygotowanego scenariusza, w którym stosuje się techniki projekcyjne umożliwiające zrozumienie nieujawnionych bezpośrednio postaw. Scenariusz powinien zawierać istotne wątki i pytania, które zachęcą uczestników do dyskusji oraz konfrontacji ich opinii.  

Grupy fokusowe niekoniecznie muszą się odnosić wyłącznie do użyteczności strony, ale również do oferty, produktów, czy sposobu komunikacji firmy. Mogą również polegać na poszukiwaniu nowych, innowacyjnych i kreatywnych rozwiązań. 

5. Sortowanie kart 

Badanie zaczerpnięte z psychologii, z tzw. modeli mentalnych, które odpowiadają za zrozumienie tego, jak działają rzeczy. Są to założenia, przekonania, schematy, kategorie, które istnieją w naszym umyśle i pozwalają interpretować rzeczywistość. 

Card sorting to metoda, która ujawnia modele mentalne użytkowników, dzięki przyporządkowaniu przez nich poszczególnych elementów strony do grup. Badanie może zostać przeprowadzone w różnej formie, w zależności od: 

1. Typu sortowania, którego wyróżniamy trzy rodzaje: 

• zamknięte, w którym kategorie są predefiniowane, a uczestnicy przyporządkowują do nich konkretne elementy;
• otwarte, gdzie uczestnicy samodzielnie grupują otrzymane elementy i nadają własne nazwy dla utworzonych grup; 
• wolna lista, gdzie uczestnicy samodzielnie tworzą elementy, grupy i ich nazwy (ten typ sprawdza się szczególnie na początku tworzenia witryny). 

2. Sposobu przeprowadzenia:

• moderowane lub samodzielnie wykonywane przez uczestników; 
• na papierowych karteczkach lub digitalowych;  
• grupowe bądź indywidualne.   

Sortowanie kart jest niezwykle przydatną metodą przy budowie architektury informacji w witrynie. Pozwala dowiedzieć się, gdzie użytkownicy szukaliby konkretnych treści. Sprawdza się szczególnie w projektowaniu rozległych struktur, np. w sklepach internetowych, cyfrowych zbiorach filmów i książek. 

6. Eyetracking

Eyetracking to technika badawcza polegająca na śledzeniu drogi wzroku, czyli ruchu gałek ocznych, stosowana od ponad 100 lat w różnych dziedzinach nauki. W UX jest używana do badania użyteczności stron internetowych. Metoda dostarcza informacji o tym, w jakiej kolejności obiekty w witrynie przyciągnęły uwagę użytkownika, które z nich były najczęściej oglądane, a które pominięte. 

Eyetracking może zostać przeprowadzony, dzięki odpowiedniemu sprzętowi, który śledzi ruch gałek ocznych poprzez nakładki bądź elektrody. Takie aparatury umożliwiają zdobycie precyzyjnych informacji, są jednak drogim rozwiązaniem. Alternatywą są badania prowadzone online z wykorzystaniem kamer komputerowych. Istnieje szereg platform oferujących narzędzia do eyetrackingu internetowego. 

Wyniki badania są przedstawiane w trzech formach: 

• Mapa cieplna. Metoda graficzna prezentacji danych, w której wykorzystuje się różne odcienie kolorów na screenie strony. W przypadku eyetrackingu zaznacza się w ten sposób obszary strony, na których użytkownicy skupiają swój wzrok. 
• Mapa ścieżki wzroku. Metoda graficzna prezentująca układ następujących po sobie linii lub kół z numerami, które połączone tworzą ścieżkę wędrówki wzroku użytkownika. 
• Film z ruchem gałki ocznej. Jest to film z przebiegu badania, na którym naniesiona jest ścieżka wędrówki wzroku. Nagranie pozwala w sposób ciągły analizować, jakie elementy w kolejnych momentach badania oraz jak długo były oglądane przez użytkownika. 

7. Analiza nagrań sesji użytkownika 

Nagranie sesji pozwala zbadać, jak użytkownicy poruszają się po witrynie, a także poznać miejsca problematyczne oraz błędy techniczne. Na rynku istnieje wiele narzędzi rejestrujących sesje użytkowników. Wystarczy zainstalować aplikację na stronie, a ona nagrywa ruchy kursora myszki odwiedzającego. Z każdej sesji powstaje filmik, na którym można zobaczyć, w jaki sposób użytkownik przemieszczał się po witrynie. 

W przypadku tej metody trzeba analizować każdą nagraną sesję indywidualnie, co jest czasochłonne. Nie wiadomo również, kim jest dany użytkownik i jaki ma cel do zrealizowania w witrynie. 

8. Heatmaps 

Metoda graficzna prezentująca dane dotyczące zachowania użytkownika w witrynie. Wykorzystuje się w niej różne odcienie kolorów, które zaznacza się na screenie strony. Przeważnie kolor czerwony określa najbardziej popularne elementy, żółty mniej, a niebieski lub zielony najmniej. 

Mapy cieplne są metodą prezentacji danych zebranych przy pomocy: 

• Click tracking - śledzenie kliknięć myszki w witrynie. 
• Scroll tracking - śledzenie przewijania strony przez użytkowników. 
• Attention tracking - analizowanie elementów serwisu przyciągających użytkowników. 

Mapy cieplne stanowią statyczny obraz sytuacji, czyli np. pokazują ile osób przescrollowało do danego miejsca, ale nie pokazują, jak długo użytkownicy tam zostali, czy coś sprawiło im w tym miejscu problem bądź ich zainteresowało. Odpowiedzi na takie pytania dostarczają nagrania sesji, dlatego te dwie metody są dobrym uzupełnieniem. 

Podsumowanie

Badania UX odkrywają właściwe potrzeby, właściwych osób, we właściwym czasie. Pozwalają na dopasowanie produktów i usług do użytkownika, poprawiają komfort użytkowania, a finalnie wpływają na wzrost liczby konwersji. 

Wachlarz badań UX jest spory, dzięki czemu można wybrać takie, które najbardziej odpowiada naszej sytuacji. Większość z nich nie wymaga dużej inwestycji, a w długim okresie pozwala na spore oszczędności. Zderzenie pomysłu z opinią grupy docelowej praktycznie zawsze przynosi istotne zmiany do wdrożenia. 

‍